Ανάλυση: το «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε» κέρδισε τις εκλογές, οχι το «λεφτά υπάρχουν»

Από το 2007 έως το 2009: Η πραγματικότητα πίσω από τη φράση "Λεφτά υπάρχουν"

Έξι χρόνια και κάτι μήνες μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2009, πολλοί πολίτες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η φράση "λεφτά υπάρχουν" του Γιώργου Παπανδρέου, που πρωτοακούστηκε στις μέρες της ΔΕΘ 2009, ήταν αυτή που ανέτρεψε τις προβλέψεις και χάρισε τη νίκη στο ΠΑΣΟΚ. Αυτή η παρανόηση συντηρείται σκόπιμα από κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες των μέσων ενημέρωσης και την αντιπολίτευση, για τους δικούς τους λόγους.

Ας δούμε, όμως, αν αυτό ισχύει.

Ξεκινώντας από τον Οκτώβριο του 2007 έως τις εκλογές του 2009, βλέπουμε ότι το ΠΑΣΟΚ είχε σταθερά ανοδική πορεία. Το φθινόπωρο του 2008, πολύ πριν αντιληφθούμε το μέγεθος της οικονομικής κρίσης, το ΠΑΣΟΚ πέρασε μπροστά λόγω της ξεκάθαρης ανικανότητας και της εκτεταμένης διαφθοράς της ΝΔ. Καθοριστική στιγμή ήταν η ομιλία του Κώστα Καραμανλή στη ΔΕΘ το 2008, όπου πρόσφερε κάλυψη στους εμπλεκόμενους στο σκάνδαλο του Βατοπεδίου. Από εκεί και έπειτα, το ΠΑΣΟΚ προηγούνταν σταθερά της ΝΔ.

Συμπέρασμα: Η φράση του Παπανδρέου "λεφτά υπάρχουν" δεν ανέτρεψε καμία εκλογική πρόβλεψη. Η εντύπωση ότι αυτή η φράση άλλαξε τα προγνωστικά και "έκλεψε" τη νίκη είναι εσφαλμένη και διατηρείται σκόπιμα.

Εκλογές, μέτρα και η μάσκα της συναίνεσης

Σεπτέμβριος 2007. Το Σεπτέμβριο του 2007, ο Καραμανλής, βλέποντας τις ευνοϊκές για αυτόν δημοσκοπήσεις, οδήγησε τη χώρα σε πρόωρες εκλογές, επικαλούμενος την ανάγκη για «την κατάρτιση ενός προϋπολογισμού ευθύνης, ανάπτυξης και κοινωνικής αλληλεγγύης», τις οποίες και κέρδισε. Παρά την νωπή εκλογική εντολή που έλαβε για αυτόν τον σκοπό, ο τότε πρωθυπουργός δεν προχώρησε στη λήψη των απαραίτητων μέτρων και κυβέρνησε με τη λογική του "άστο για αργότερα", όπως παραδέχτηκε ο τότε υπουργός οικονομικών Γ. Αλογοσκούφης.

Και όταν είδε ότι η αδράνεια άρχισε να τον πιέζει, προχώρησε σε ανασχηματισμό, αντικαθιστώντας τον Αλογοσκούφη με τον Γιάννη Παπαθανασίου, υποτίθεται για να διορθώσει την πορεία. Και ως αποτέλεσμα; τη διετία 2008-2009 σημειώθηκαν οι μεγαλύτερες αυξήσεις στις δημόσιες δαπάνες της δεκαετίας, μοιράζοντας αθρόες ρουσφετολογικές προσλήψεις, επιδόματα και φοροαπαλλαγές. 

Ερώτηση 1: Για ποιον λόγο είπαμε ότι προκήρυξε πρόωρες εκλογές ο Καραμανλής το 2007; Η απάντηση είναι απλή: για να προωθήσει έναν «προϋπολογισμό ευθύνης». Αλλά στην πράξη, αυτός ο «προϋπολογισμός» κατέληξε σε εκτόξευση της κρατικής σπατάλης.

Μάρτιος 2009. Ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής καλεί τον Γιώργο Παπανδρέου στο Μέγαρο Μαξίμου ζητώντας… συναίνεση.

α) Αυτό που ποτέ δεν ξεκαθάρισε ο Καραμανλής είναι σε τι ακριβώς ζητούσε συναίνεση. Αν ανατρέξει κανείς στον τύπο της εποχής, θα δει ότι δεν γίνεται καμία αναφορά σε συγκεκριμένα μέτρα. Η συζήτηση περί "συναίνεσης" ήταν γενική και αόριστη, χωρίς ουσία. Όλα γίνονταν απλώς για το θεαθήναι.

Ερώτηση 2: Για παράδειγμα, ήθελε τη συναίνεση για τη μείωση μισθών και συντάξεων, την ώρα που στη χώρα γινόταν πάρτι με τις δαπάνες για το φάρμακο και τις φαρμακοβιομηχανίες;

β) Την ίδια στιγμή που ο Καραμανλής ζητούσε συναίνεση, συνεχίζονταν αθρόες προσλήψεις μέσω "παραθύρων" και σπατάλες, που οδήγησαν το έλλειμμα του 2009 σε ένα θανάσιμο 15,6% - δηλαδή πάνω από 36 δισ. ευρώ. Τα σκάνδαλα της κυβέρνησης ακολουθούσαν το ένα το άλλο, δίνοντας την εικόνα μιας απολύτως ανεξέλεγκτης κατάστασης.

γ) Και τελικά, σε τι ακριβώς ζητούσε συναίνεση ο Καραμανλής, όταν διαβεβαίωνε ότι η οικονομία είναι "θωρακισμένη"; Δεν μπορείς να ζητάς συναίνεση για κάτι που ισχυρίζεσαι ότι δεν αποτελεί πρόβλημα! Η οποιαδήποτε προσπάθεια συνεννόησης εντάσσεται πάντα σε ένα ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο. Το πολιτικό πλαίσιο της εποχής ήταν βαθιά χρωματισμένο από σκάνδαλα. Ήταν εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει συνεννόηση, ειδικά όταν η κυβέρνηση δεν παραδεχόταν το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος. Αν η ΝΔ τότε είχε παραδεχθεί ότι το έλλειμμα ήταν πολύ μεγαλύτερο από όσο έλεγε, και συνεπώς χρειάζονταν μέτρα, θα ήταν πολύ πιο δύσκολο για την αντιπολίτευση να αρνηθεί τη συναίνεση. Όμως, η κυβέρνηση Καραμανλή έκρυβε την αλήθεια. Στην πραγματικότητα, ο Καραμανλής ζητούσε συνένοχους, όχι συναίνεση.

Ακόμα και δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές, ο τότε Υπουργός Οικονομικών, Γιάννης Παπαθανασίου, διαβεβαίωνε ότι το έλλειμμα του 2009 θα ήταν μόλις 6%.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Γιώργος Παπανδρέου, βγαίνοντας από το Μέγαρο Μαξίμου, δήλωσε: "Η κυβέρνηση επί 5 χρόνια απέρριπτε όλες τις δικές μας προτάσεις. Σήμερα, απλώς ζητά μια λευκή επιταγή για να συνεχίσει ατελέσφορες, αναξιόπιστες και αδιέξοδες πολιτικές, ενώ η χώρα χρειάζεται μια νέα κατεύθυνση. Και αυτό σημαίνει μια νέα κυβέρνηση." Ο Παπανδρέου ζήτησε το αυτονόητο: την προκήρυξη βουλευτικών εκλογών μαζί με τις ευρωεκλογές του Ιουνίου του 2009 (δηλαδή σε μόλις δύο μήνες).

Ο Γ. Παπαθανασίου ακόμη και 2 εβδομάδες πριν τις εθνικές εκλογές διαβεβαίωνε πως το έλλειμμα για το 2009 θα είναι 6%

Δείτε εδώ ένα κατατοπιστικότατο video με την "Ιστορία του ελλείμματος για το 2009"

Question 3: Πόσο χρόνο, χρήμα και αξιοπιστία θα κέρδιζε η χώρα αν είχε εισακουστεί το αίτημα του Παπανδρέου για διπλές εκλογές;

Θα περίμενε κανείς πως, δεδομένου α) της γνώσης του Καραμανλή για το μέγεθος του προβλήματος, β) της ξεκάθαρης στάσης του Παπανδρέου ότι δεν επρόκειτο να υπερψηφίσει τον υποψήφιο για την Προεδρία της Δημοκρατίας τον Μάρτιο του 2010, και γ) της αδυναμίας (ή αδιαφορίας;) για τη λήψη μέτρων περιορισμού του ελλείμματος, ο Καραμανλής θα έπραττε ως κάθε υπεύθυνος ηγέτης και θα απευθυνόταν άμεσα στο λαό, λέγοντας ολόκληρη την αλήθεια για την οικονομία. Η προκήρυξη εθνικών εκλογών ταυτόχρονα με τις ευρωεκλογές σε δύο μήνες θα ήταν το πιο συνετό, ορθολογικό και λυτρωτικό για τη χώρα βήμα.

Όμως, οι δημοσκοπήσεις αυτή τη φορά δεν ήταν ευνοϊκές για τον Καραμανλή και τη Νέα Δημοκρατία, σε αντίθεση με το 2007. Έτσι, οι διπλές εκλογές ξεχάστηκαν γρήγορα. Ο Καραμανλής προτίμησε να κερδίσει χρόνο για το κόμμα του, αντί για τη χώρα, ελπίζοντας πως με παροχές και προσλήψεις «θα γυρίσει το ματς».

(VPRC, Απρίλιος)

(ALCO)

(Public Issue)

Question 4: Υπήρχε ποτέ περίπτωση ο Καραμανλής να μην προκηρύξει διπλές εκλογές τον Ιούνιο του 2009 αν οι δημοσκοπήσεις ήταν υπέρ της ΝΔ; Μήπως τελικά το ΠΑΣΟΚ δεν έπρεπε να προηγείται;

Η απάντηση εδώ είναι σχεδόν αυτονόητη. Αν οι δημοσκοπήσεις είχαν δείξει προβάδισμα της Νέας Δημοκρατίας, ο Καραμανλής δεν θα είχε χάσει λεπτό. Οι εκλογές θα είχαν προκηρυχθεί αμέσως, μαζί με τις ευρωεκλογές. Το γεγονός ότι ο Καραμανλής απέφυγε αυτή την επιλογή, αποδεικνύει πως το ζήτημα δεν ήταν η ουσία ή η ευθύνη απέναντι στη χώρα, αλλά καθαρά η διασφάλιση του κομματικού συμφέροντος. Όμως, δυστυχώς για τον Καραμανλή, τα νούμερα δεν έβγαιναν υπέρ του – και εκείνος επέλεξε να αγοράσει χρόνο αντί να αναλάβει την ευθύνη που η ιστορία του χρεώνει

Μάιος – Ιούνιος 2009: Οι Ευρωεκλογές

Από τη μία, το ΠΑΣΟΚ ανησυχούσε για την Παγκόσμια Οικονομική Κρίση, που είχε πλήξει όλο τον κόσμο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, και ταυτόχρονα προειδοποιούσε για την ιδιαίτερη κρίση στην Ελλάδα, που δεν ήταν μόνο οικονομική αλλά και συνολική. Ενδεικτικά, στην ομιλία του Παπανδρέου στις 11 Μαΐου 2009, ανέφερε: «Τη στιγμή που η χώρα μας βιώνει βαθιά μια ανησυχητική περιπέτεια, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται εν μέσω μιας πρωτοφανούς κρίσης. Κρίση του διεθνούς οικονομικού συστήματος… Η κρίση που μαστίζει τη χώρα μας δεν είναι μόνον οικονομική. Δυστυχώς, είναι συνολική. Είναι κρίση παραγωγικού προτύπου. Είναι κοινωνική κρίση. Και, βεβαίως, είναι μια κρίση θεσμών και αξιών. Οι θεσμοί μας είναι σε κρίση αξιοπιστίας.»

Εδώ, ο Παπανδρέου δεν προειδοποιούσε απλά. Έλεγε ουσιαστικά στον κόσμο ότι δεν έχουμε απλώς οικονομικό πρόβλημα, αλλά μια συνολική κατάρρευση που θα μας στοιχίσει παντού.

Από την άλλη, η κυβέρνηση Καραμανλή και η ΝΔ δήλωναν ότι αντιμετώπιζαν με επιτυχία τις δυσκολίες στην Ελλάδα και ότι η ελληνική οικονομία ήταν θωρακισμένη, με ανάπτυξη και μείωση του χρέους. Παράλληλα, διαβεβαίωναν πως το σχέδιο τους για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης ήταν αποτελεσματικό. Μάλιστα, με διαφημίσεις και σποτάκια ειρωνεύονταν το ΠΑΣΟΚ για «πράσινα παπαγαλάκια», που δήθεν διαστρέβλωναν την πραγματικότητα.

Ακόμα και λίγο πριν τις ευρωεκλογές, ο Σαμαράς διαβεβαίωνε ότι το έλλειμμα για το 2009 δεν θα ξεπερνούσε το 4-4,5%, παρά την παγκόσμια κρίση. Σαφώς, η κυβέρνηση Καραμανλή συνέχιζε να πουλάει το αφήγημα της «θωρακισμένης οικονομίας».

Το ΠΑΣΟΚ, από την άλλη, προειδοποιούσε ότι η οικονομία δεν ήταν σε καλή κατάσταση. Τα «πράσινα παπαγαλάκια» έκαναν λόγο για ανεργία και λουκέτα στην αγορά, και τελικά αποδείχτηκε ότι είχαν δίκιο. Παρ' όλα αυτά, πολλοί σήμερα εξακολουθούν να θυμούνται μια εναλλακτική πραγματικότητα όπου η ΝΔ προειδοποιούσε για κινδύνους, ενώ το ΠΑΣΟΚ υποσχόταν ανάπτυξη.

Οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώθηκαν, και το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις ευρωεκλογές με διαφορά περίπου 4,5 μονάδων από τη ΝΔ.

Εδώ ένα προεκλογικό spot της ΝΔ

Ο Αντώνης Σαμαράς καθησυχάζει- πανηγυρίζει ότι το έλλειμμα δεν θα ξεπεράσει το 4-4,5 %

Αύγουστος – Σεπτέμβριος 2009.

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και σε κλειστές συζητήσεις μεταξύ των μελών της κυβέρνησης και των ευρωπαίων εταίρων, η πίεση για λήψη μέτρων είχε αυξηθεί, καθώς γινόταν σαφές ότι η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο.

Αντί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με σοβαρότητα, ο Καραμανλής συνέχισε να σπαταλά δεκάδες δισεκατομμύρια που δεν υπήρχαν. Στόχος του ήταν να περιορίσει την ύφεση αλλά και να αντιστρέψει τις αρνητικές δημοσκοπήσεις με διάφορες παροχές, προσλήψεις και περιττές δαπάνες. Ας μην ξεχνάμε ότι για αυτόν ακριβώς το λόγο απέφυγε τις διπλές εκλογές το καλοκαίρι του 2009.

Όταν, τελικά, κατάλαβε ότι η κατάσταση στην πρόθεση ψήφου ήταν μη αναστρέψιμη και ότι οι πιέσεις των ευρωπαίων εταίρων εντείνονταν, αποφάσισε να προκηρύξει πρόωρες εκλογές.

Για να αναλύσουμε καλύτερα αυτή την περίοδο, ας τη χωρίσουμε σε δύο φάσεις: Προ ΔΕΘ (ΠΔ) και Μετά ΔΕΘ (ΜΔ). Η περίοδος της ΔΕΘ του 2009 είναι καθοριστική, καθώς τότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά η περίφημη φράση του Γ. Παπανδρέου «λεφτά υπάρχουν», ως απάντηση σε ερώτηση δημοσιογράφου σχετικά με το πού θα βρεθούν τα χρήματα (βίντεο).

Αξίζει, λοιπόν, να αναρωτηθούμε: μήπως η κοινή γνώμη άλλαξε άποψη μετά από αυτό ή οι δημοσκοπήσεις απλώς επιβεβαίωσαν την ήδη διαμορφωμένη τάση;

Οι δημοσκοπήσεις της Προ ΔΕΘ εποχής – δηλαδή πριν από τη φράση «λεφτά υπάρχουν» – έδειχναν ένα σαφές προβάδισμα του ΠΑΣΟΚ τόσο στην πρόθεση ψήφου όσο και στην παράσταση νίκης. Το ίδιο ακριβώς συνέβαινε και λίγες μέρες πριν από τις εθνικές εκλογές της Μετά ΔΕΘ εποχής.

Οι δημοσκοπήσεις την ΠΔ εποχή –και άρα προ «λεφτά υπάρχουν» – δείχνουν ένα ξεκάθαρο προβάδισμα στην παράσταση νίκης για το ΠΑΣΟΚ αλλά και στην πρόθεση ψήφου.

(MARC, ALCO, Αύγουστος)

(Public Issue)

Το ίδιο και λίγες μέρες πριν τις εθνικές εκλογές, στην ΜΔ εποχή

(MARC)

(Καπα research)

Στις 4 Οκτωβρίου 2009, το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εθνικές εκλογές με διαφορά άνω των 10 ποσοστιαίων μονάδων.

Συμπεράσματα:

α) Η Νέα Δημοκρατία είχε χάσει τις εκλογές πολύ πριν από την προκήρυξή τους. Η ανικανότητα της κυβέρνησης Καραμανλή να διαχειριστεί την κρίση και η εκτεταμένη διαφθορά δεν μπορούσαν πια να κρυφτούν. Οι εξαγγελίες του Καραμανλή για λιτότητα ήταν αδιάφορες, καθώς όλοι γνώριζαν ότι δεν θα ήταν αυτός που θα τις εφαρμόσει. Οι δηλώσεις του είχαν στόχο μόνο να βελτιώσουν την υστεροφημία του.

β) Το επιχείρημα ότι ο Καραμανλής προκήρυξε πρόωρες εκλογές για να αποφύγει μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο λόγω της άρνησης της αντιπολίτευσης να στηρίξει την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας τον Μάρτιο του 2010 δεν ευσταθεί. Καταρχάς, αυτό το γνώριζε πολλούς μήνες πριν. Κατά δεύτερον, παραμένει το εύλογο ερώτημα: «γιατί δεν προχώρησε σε διπλές εκλογές το καλοκαίρι;».

Η αλήθεια είναι ότι η στάση του Καραμανλή καθορίστηκε από άλλους παράγοντες. Απλώς χρησιμοποίησε την Προεδρία της Δημοκρατίας ως πρόφαση. Η πραγματική αιτία ήταν ότι κατάλαβε πως δεν μπορούσε να συνεχίσει να δανείζεται και να ξοδεύει. Δεν ήθελε να σκάσει η οικονομική «βόμβα» στα χέρια του. Η Ντόρα Μπακογιάννη παραδέχτηκε σε συνέντευξή της στον Αλέξη Παπαχελά: «Ο Κώστας ο Καραμανλής δεν αγαπούσε τις αποφάσεις.. και αυτή η δουλειά ήθελε πολύ δύσκολες αποφάσεις».

Το επιχείρημα που προωθείται συχνά ότι το «λεφτά υπάρχουν» ήταν αυτό που καθόρισε την προεκλογική εκστρατεία και τελικά την ήττα της ΝΔ, δεν έχει βάση αν μελετήσουμε τις δημοσκοπήσεις εκείνης της περιόδου. Όπως φαίνεται από τα δεδομένα, το ΠΑΣΟΚ είχε ξεκάθαρο προβάδισμα ήδη από τον Σεπτέμβρη του 2008, με τη διαφορά να μεγαλώνει διαρκώς, και οι ευρωεκλογές του 2009 να αποτελούν ακόμη ένα ξεκάθαρο σημάδι της επερχόμενης νίκης του. Ακόμα και αν το «λεφτά υπάρχουν» δεν είχε αναφερθεί ποτέ, η ήττα της ΝΔ ήταν προδιαγεγραμμένη λόγω της γενικότερης δυσαρέσκειας που είχε συσσωρευτεί κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής της.

γ) Η φράση αυτή δεν έφερε τη νίκη στο ΠΑΣΟΚ, γιατί οι συνθήκες για την πτώση της ΝΔ είχαν διαμορφωθεί πολύ νωρίτερα. Η διαφορά στην πρόθεση ψήφου ήταν 6-7 μονάδες πριν καν ξεκινήσει η προεκλογική εκστρατεία, και η παράσταση νίκης ήταν συντριπτικά υπέρ του ΠΑΣΟΚ. Οι εκλογές είχαν ήδη κριθεί.

δ) Επιπλέον, ο κομματικός μηχανισμός της ΝΔ είχε ήδη καταρρεύσει, με τα στελέχη να διαβλέπουν τη συντριβή και να στρέφονται εναντίον των εκλογών. Η διάλυση αυτή ήταν άλλη μία ένδειξη της ανεπάρκειας της κυβέρνησης Καραμανλή να διαχειριστεί τη δύσκολη κατάσταση.

ε) Η ΝΔ κατέγραψε το χαμηλότερο ποσοστό της μέχρι τότε ιστορίας της (33%). Αλήθεια, έφταιξε το «λεφτά υπάρχουν» γι’ αυτό ή μήπως φταίει η διακυβέρνηση γεμάτη σκάνδαλα και ανικανότητα; Η οικονομία καταστρεφόταν και οι ψηφοφόροι είχαν ήδη απορρίψει την κυβέρνηση πολύ πριν το σύνθημα κάνει την εμφάνισή του.

Question 5: Ποια θα ήταν η προεκλογική εκστρατεία του ΠΑΣΟΚ αν γνώριζε το πραγματικό έλλειμμα; Μήπως θα είχε αλλάξει η στρατηγική σε μια πιο επιθετική καμπάνια που θα κατηγορούσε ανοιχτά την κυβέρνηση ότι «κατέστρεψε την οικονομία και έφυγε»; Ο Παπανδρέου, έχοντας πλέον τη γνώση του ελλείμματος, θα είχε την ευκαιρία να προσαρμόσει το αφήγημα του, υπογραμμίζοντας πως η αντιμετώπιση της οικονομικής κατάρρευσης απαιτούσε ριζικές μεταρρυθμίσεις που κανένας άλλος δεν τόλμησε να προωθήσει.

(1) Στην προεκλογική περίοδο, το κυρίαρχο σύνθημα ήταν «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε», κάτι που αναδείκνυε τη σοβαρότητα της κατάστασης και την ανάγκη για αλλαγή πορείας. Το «λεφτά υπάρχουν» δεν ήταν το βασικό σύνθημα και διαστρεβλώθηκε στην πορεία από εκείνους που ήθελαν να πλήξουν την αξιοπιστία των αλλαγών.

Ο Παπανδρέου έλεγε: (α) «Λεφτά υπάρχουν εάν χτυπήσουμε φαινόμενα φοροδιαφυγής, αδιαφάνειας, αναξιοκρατίας, κλειστών επαγγελμάτων, σπατάλης και γραφειοκρατίας που εμποδίζουν την υγιή επένδυση και πρωτοβουλία. Εάν αυτά δεν απαντηθούν, οι προσπάθειες του ελληνικού λαού θα είναι ημιτελείς ή ακόμα και χωρίς αντίκρυσμα. Οι κρίσεις θα επανέρχονται ως συστημικά και όχι συγκυριακά φαινόμενα» και β) ...

Ο Παπανδρέου δεν ισχυρίστηκε ότι τα χρήματα ήταν έτοιμα και διαθέσιμα από τον αέρα. Αντίθετα, το ζήτημα ήταν ότι πλούτος υπήρχε, αλλά έπρεπε να βρεθούν τα κατάλληλα μέτρα για να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή, η διαφθορά και το σπάταλο πελατειακό κράτος. Αν είχε ειπωθεί διαφορετικά – «πλούτος υπάρχει» – τότε δεν θα υπήρχε κανένα περιθώριο διαστρέβλωσης. Οι «γκεμπελίσκοι» που πολέμησαν τις μεταρρυθμίσεις και προσπάθησαν να διασώσουν το παρασιτικό πελατειακό κράτος ήταν εκείνοι που έπαιξαν κεντρικό ρόλο στη διαστρέβλωση της φράσης. (εδώ ένα απο τα πολλά παραδείγματα του "λεφτά υπάρχουν" στις ΔΕΚΟ).

Είναι κρίσιμο να υπογραμμίσουμε κάτι που συχνά παραβλέπεται: ο Παπανδρέου ζητούσε συναίνεση ήδη από το 2004, όχι υποκριτικά ή όταν οι συνθήκες τον ανάγκασαν, αλλά από την αρχή και με ξεκάθαρες προτάσεις. Ο ίδιος μιλούσε για μια συναίνεση που θα βασιζόταν στις αρχές της αξιοκρατίας, της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα, δηλώνοντας χαρακτηριστικά: «να ματώσουμε όλοι μαζί» γιατί αλλιώς «θα μας πάρουν με τις πέτρες». Αυτή ήταν η λογική του από την αρχή, πολύ πριν το Μνημόνιο. Δεν θυμήθηκε τη συναίνεση όταν βρέθηκε πίσω στις δημοσκοπήσεις, όπως έκανε ο Καραμανλής. Ο Παπανδρέου είχε ήδη πάρει τη γενναία πολιτική απόφαση να καταργήσει τα χιλιάδες stage στο δημόσιο, να μειώσει ριζικά τους συμβασιούχους, και να κλείσει όλα τα παράθυρα ρουσφετολογικών προσλήψεων. Αυτές ήταν κινήσεις που αφορούσαν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία στο δημόσιο και την απαραίτητη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Ζητούσε συναίνεση για να εφαρμόσει αυτές τις αλλαγές, με στόχο να φέρει διαφάνεια και να εκσυγχρονίσει την αυτοδιοίκηση, πάντα με συγκεκριμένες προτάσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η διαφορά ήταν ξεκάθαρη: ο Παπανδρέου ζητούσε συναίνεση για να προχωρήσει σε δύσκολες μεταρρυθμίσεις, ενώ ο Καραμανλής την επικαλούνταν μόνο όταν βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο, με στόχο να διαχειριστεί την πολιτική του απομόνωση.

Συγκρίνοντας τις υποσχέσεις των δύο κομμάτων, βλέπουμε ότι οι διαφορές δεν ήταν τόσο μεγάλες ως προς τις δαπάνες. Το ΠΑΣΟΚ δεν υποσχόταν αθρόες προσλήψεις στο δημόσιο – κι αυτό χωρίς να γνωρίζει το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος με το έλλειμμα που έφτασε το 15,6%. Αντίθετα, προέβλεπε μόνο τις απολύτως απαραίτητες προσλήψεις σε κρίσιμους τομείς, όπως η Υγεία και η Παιδεία, κάτι που υποσχόταν και η ΝΔ. Η βασική διαφορά στις υποσχέσεις ήταν το επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης στις πιο ευάλωτες κοινωνικά ομάδες και η αύξηση των μισθών και συντάξεων πάνω από τον πληθωρισμό ως εργαλείο για την καταπολέμηση της ύφεσης. Η συνολική διαφορά στις δαπάνες των προγραμμάτων των δύο κομμάτων ήταν της τάξης των 1,5-2 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ο «θόρυβος» γύρω από το «λεφτά υπάρχουν» έχει διογκωθεί, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπήρχε μεγάλη διαφορά στα παροράματα. Το προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ το 2009 ήταν το πιο μετριοπαθές πρόγραμμα κόμματος εξουσίας σε ό,τι αφορά τις πολιτικές παροχών στην ιστορία της Μεταπολίτευσης. Δεν είχε καμία απολύτως σχέση με τα υπερφίαλα Ζάππεια 1, 2 και 3 του Σαμαρά, ούτε με τα ισοδύναμα μέτρα των 18 δισ. ευρώ που εξήγγειλε, ούτε φυσικά με τα εξίσου ανεύθυνα προγράμματα Θεσσαλονίκης του Τσίπρα. Όποιος ψάχνει για λαϊκισμό, μπορεί να τον βρει πολύ πιο εύκολα στα όσα εξήγγειλαν οι κύριοι Σαμαράς και Τσίπρας τα τελευταία χρόνια.