Αντιμνημονιακή μπουρδολογία: “Tο μνημόνιο έφερε την οικονομική κρίση”

“Tο μνημόνιο έφερε την οικονομική κρίση”

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΑΝΤΙΜΝΗΜΟΝΙΑΚΗΣ ΜΠΟΥΡΔΟΛΟΓΙΑΣ

Αυτό που πυροδότησε την οικονομική κρίση είναι ότι αρχές του 2010 μείναμε εκτός αγορών. Οι “αγορές” είναι κυρίως οι τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία που δανείζουν σε εθνικές κυβερνήσεις τα χρήματα των καταθετών και των ασφαλισμένων κυρίως μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων. Γενικά τα κρατικά ομόλογα θεωρούνται μια πολύ ασφαλής επένδυση διότι τα κράτη πολύ σπάνια χρεοκοπούν. Όταν όμως τον Απρίλη του 2010 η Eurostat δημοσίευσε τα δημοσιονομικά στοιχεία της Ελλάδας οι αγορές σταμάτησαν να μας δανείζουν, καθώς το έλλειμμα ήταν πολύ χειρότερο από αυτό που είχε δεσμευθεί να έχει η χώρα όταν μπήκε στην ευρωζώνη, και πολύ χειρότερο από αυτό που η Ελλάδα είχε δηλώσει επίσημα λίγους μήνες πριν. Σύμπτωμα (όχι αίτιο) του δημοσιονομικού εκτροχιασμού ήταν η εκτίναξη του δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2008 και 2009:

Όταν ένα κράτος μένει εκτός αγορών δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει τις πρωτογενείς ανάγκες του (όπως πληρωμή μισθών και συντάξεων), και δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το τοκοχρεολύσια που δημόσιου χρέους του. Αν δε ένα κράτος σταματήσει να εξυπηρετεί το δημόσιο χρέος του τότε χρεοκοπεί, και αυτό έχει εξαιρετικά κακές επιπτώσεις τόσο τυπικά όσο και ουσιαστικά, καθώς τότε ένα κράτος δεν έχει το απαραίτητο συνάλλαγμα για να εισαγάγει τα απαραίτητα αγαθά (ενέργεια, τρόφιμα, φάρμακα, ανταλλακτικά). Το ότι η χρεοκοπία μιας χώρας είναι καταστροφή αποδείχθηκε από το ότι στα μέσα του 2015 η λεγόμενη “πρώτη αντιμνημονιακή κυβέρνηση” του Σύριζα/ΑνΕλ προτίμησε ένα σκληρό και ταπεινωτικό τρίτο μνημόνιο παρά την χρεοκοπία της χώρας.

Ο κίνδυνος χρεοκοπίας είναι όμως μόνο το σύμπτωμα της αρρώστιας που μας ανάγκασε να ζητήσουμε την βοήθεια των εταίρων. Η αρρώστια είναι το πελατειακό/διαπλεκόμενο κατεστημένο το οποίο για να χρηματοδοτήσει τα πελατειακά προνόμια των κομματικών στρατών, αλλά και τα κέρδη των διαπλεκόμενων επιχειρηματιών, ξόδευε πολύ περισσότερα χρήματα από τα έσοδά του. Χρηματοδοτούσε δε την διαφορά με όλο και περισσότερο δανεικό χρήμα, εκτοξεύοντας το δημόσιο χρέος. Όπως είδαμε στο πρώτο γράφημα στα 6 χρόνια της κυβέρνησης ΝΔ του Καραμανλή το δημόσιο χρέος της χώρας σχεδόν διπλασιάστηκε από 182 δις στα 301 δις. Στον παρακάτω γράφημα παρατηρούμε την ψαλίδα μεταξύ εσόδων και συνολικών εξόδων (περιλαμβάνουν τους τόκους του δημόσιο χρέους), δηλ. την εξέλιξη του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης, ως την διαφορά εσόδων και εξόδων.

πηγή: Μιράντα Ξαφά

Βλέπουμε λοιπόν καθαρά πώς μετά το 2006 μέχρι το 2009 τα κρατικά έξοδα εκτοξεύθηκαν ενώ τα έσοδα παρέμεναν σταθερά. Αυτός είναι ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός που μας άφησε εκτός αγορών το 2010. (Βλέπουμε επίσης ότι τα χρόνια της κρίσης η δημοσιονομική προσαρμογή έγινε κυρίως μέσω της αύξησης φόρων και όχι μέσω της μείωσης δαπανών.)

Στο παρακάτω συναφές γράφημα παρατηρούμε την παράλογη αύξηση των δαπανών για μισθούς και κοινωνικές παροχές που διαδοχικές πελατειακές κυβερνήσεις εφήρμοσαν στην χώρα, με έξαρση την τριετία 2007-9 όταν ήδη είχε αρχίσει η παγκόσμια κρίση, και πως αυτές οι δαπάνες έχουν διατηρηθεί σε εξαιρετικά υψηλά ποσοστά του ΑΕΠ, και άρα του συνολικού εθνικού εισοδήματος. Για μια ανάλυση του γραφήματος δείτε εδώ.

Εδώ μερικά επιμέρους στοιχεία για να αντιληφθούμε πόσο μεγάλη ήταν η οικονομική ανευθυνότητα στην χώρα μας:

·         Μεταξύ του 2000 και του 2009 το μισθολογικό κόστος της γενικής κυβέρνησης αυξήθηκε κατά 106% (δηλ. υπερδιπλασιάστηκε από 15,1 δις στα 31,1 δις). Την ίδια περίοδο η μέση αύξηση στην Ευρωζώνη ήταν 30%.

·         Μεταξύ του 2000 και του 2009 το κόστος των κοινωνικών παροχών (σε χρήμα και σε είδος) αυξήθηκε κατά 128% από 33,4 δις στα 70,0 δις.

·         Την τριετία 2007-2009 η κυβέρνηση της ΝΔ του Καραμανλή αύξησε τις δαπάνες για μισθοδοσία του δημοσίου και κοινωνικές παροχές κατά 20 δις ευρώ το χρόνο, δηλ. πρόσθεσε στον φορολογούμενο ένα βάρος 8 ΕΝΦΙΑ.

·         Το 2009 είχαμε δημιουργήσει το πιο γενναιόδωρο συνταξιοδοτικό σύστημα του ανεπτυγμένου κόσμου. Έτσι π.χ. όταν στην Γαλλία η μέση σύνταξη ήταν στο 60% του μέσου μισθού, εδώ ήταν στο 111%.

·         Μεταξύ του 2000 και του 2009 η συνολική κατανάλωση φαρμάκων στην χώρα μας υπερτριπλασιάστηκε από 2,5 δις στα 8,5 δις. Το 2009 καταναλώναμε ανά κεφαλή τέσσερις φορές περισσότερα φάρμακα απ' ότι η Ισπανία.

·         Την πενταετία 2004-2008 ήμασταν ο πέμπτος μεγαλύτερος εισαγωγέας όπλων στον κόσμο, και όχι σχετικά με το ΑΕΠ αλλά σε απόλυτους αριθμούς.

Ένας δεύτερος λόγος του προβλήματος είναι το πελατειακό/διαπλεκόμενο κατεστημένο διέλυε σταθερά τον παραγωγικό ιστό της χώρας, καθώς όλη η κοινωνία εθίστηκε στο εύκολο χρήμα. Έτσι π.χ. για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία η χώρα μας έγινε μη αυτάρκης στα τρόφιμα. Το αποτέλεσμα ήταν οι δείκτες ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας να πέφτουν συνεχώς, και άρα η χώρα να δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να κάνει εξαγωγές και να προσελκύει όλο και λιγότερες επενδύσεις.

Τα κύρια μακροοικονομικά στοιχεία για το 2009 αναδεικνύουν το μέγεθος της καταστροφής: Πρωτογενές έλλειμμα 24 δις και έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών 33 δις. Τεράστια ποσά για μια μικρή οικονομία όπως η ελληνική. Το δημόσιο χρέος στα 301 δις (το διπλάσιο από τα 148 δις που ήταν το 2000) δεν ήταν το πρόβλημα αλλά μόνο μια συνέπεια του προβλήματος. Ούτε ισχύει ότι το δημόσιο χρέος αυξήθηκε σημαντικά λόγω των τόκων καθώς την δεκαετία του 2000 οι τόκοι ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν μικρότεροι απ’ ότι την προηγούμενη δεκαετία.

Άρα το πελατειακό/διαπλεκόμενο κατεστημένο προκάλεσε την κρίση, και όχι το μνημόνιο. Αντίθετα το μνημόνιο ήρθε να μας σώσει από τις συνέπειες μιας άτακτης χρεοκοπίας. Αν δεν ήταν για τα λεφτά του μνημονίου τότε το 2010 δεν θα μπορούσαμε να καλύψουμε το πρωτογενές έλλειμμα 12 δις, και άρα περίπου 8 δις σε μισθούς και συντάξεις δεν θα είχαν πληρωθεί (να θυμηθούμε εδώ ότι το πρωτογενές έλλειμμα δεν έχει καμία σχέση με την εξυπηρέτηση του χρέους). Χωρίς το μνημόνιο λοιπόν η ύφεση και γενική φτωχοποίηση θα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Ούτε ισχύει ότι τα μέτρα του μνημονίου προκάλεσαν την ύφεση στην οικονομία. Το 2009, ένα έτος πριν το μνημόνιο και όταν η κυβέρνηση Καραμανλή “έριξε στην αγορά” 24 δις δανεικού χρήματος, ήδη είχαμε ύφεση 4%. Η ύφεση, δηλ. η μείωση του ΑΕΠ τα χρόνια του μνημονίου, αφορούσε σε ένα σημαντικό μέρος το ξεφούσκωμα του πλασματικού ΑΕΠ των περασμένων ετών καθώς και την μη διόρθωση των πολλαπλών στρεβλώσεων που δεν επιτρέπουν την οικονομία μας να είναι παραγωγική (εδώ ένα δείγμα).

Διανέλος Γεωργούδης, στέλεχος της Δημιουργίας, ξανά!

τελευταία ενημέρωση Νοέμβρης 2017