Χέρμαν βαν Ρομπέι: Οι μυστικές συναντήσεις διάσωσης της Ελλάδας

της Ελένης Βαρβιτσιώτη

Η άφιξη του Χέρμαν βαν Ρομπέι στην αυλή του ξενοδοχείου Stanhope δεν περνάει απαρατήρητη. Ο σερβιτόρος που εκείνη την ώρα γέμιζε νωχελικά το ποτήρι μου με νερό τρέχει να τον καλωσορίσει με ένα πλατύ χαμόγελο, ενώ οι θαμώνες του εστιατορίου γυρνούν να τον κοιτάξουν· άλλοι γνέφοντας προς το μέρος του και άλλοι ψιθυρίζοντας διακριτικά την άφιξη του πρώην πρωθυπουργού της χώρας τους και επί πέντε χρόνια προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Ο κ. Ρομπέι είναι χαλαρός, άλλωστε από τον Ιανουάριο του 2015 περνάει τον περισσότερο χρόνο του διδάσκοντας και δίνοντας ομιλίες μακριά από τις «πολυκρίσεις» της Ε.Ε., όπως τις περιγράφει αργότερα στο γεύμα μας. Πριν προλάβω να ανοίξω τον κατάλογο, ο σερβιτόρος μάς παρουσιάζει το μενού της ημέρας και ο κ. Ρομπέι παραγγέλνει κατευθείαν. «Είμαι πολύ εύκολος άνθρωπος» μας λέει –και διαφορετικός, θα πρόσθετα εγώ.

Ο Βέλγος πολιτικός πέρα από την πολιτική του πορεία είναι γνωστός για τα χαϊκού ποιήματα που γράφει, τον ιδιαίτερα πράο χαρακτήρα αλλά και για τις φιλοσοφικές απαντήσεις που συχνά αιφνιδίαζαν τους συνομιλητές του. Οταν είχε πρωτοαναλάβει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είχε κατηγορηθεί για την άχρωμη προσωπικότητα, αποκτώντας το παρατσούκλι «ο γκρι ποντικός». Ομως γρήγορα ο κ. Ρομπέι μετατράπηκε σε «παρεμβατικό» στην προσπάθειά του να σώσει το ευρώ από την άβυσσο. «Από ποντικός σε πραξικοπηματίας, αυτό ήταν γρήγορο…», λέει με το σαρκαστικό χιούμορ του.

Ο κ. Ρομπέι, στα 69 του χρόνια σήμερα, ολοκλήρωσε πέντε χρόνια θητείας ως ο πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (2010 - 2015) και ήταν από τους ανθρώπους που έζησαν την ελληνική κρίση όχι μόνο από την αρχή αλλά και από απόσταση αναπνοής. Ετσι, είναι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που μπορεί να μιλήσει από πρώτο χέρι για πρωτόγνωρες αποφάσεις που έπρεπε ο ίδιος να πάρει, συναντήσεις πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά και τα λάθη που έγιναν σε μια προσπάθεια να κρατηθεί η Ευρωζώνη ενωμένη. Παραγγέλνω ένα μπουκάλι νερό, αφού ο ίδιος είχε μόλις παραγγείλει ένα dry sherry. «Το απεχθάνομαι το νερό», λέει και αμέσως αλλάζω την παραγγελία μου σε ένα chardonnay. «Καλύτερα», μου λέει.

Η αφήγηση ξεκινάει από την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2010, που είναι το πρώτο συμβούλιο του κ. Ρομπέι. Το ελληνικό θέμα είχε μόλις αρχίσει να γίνεται επείγον εκείνες τις εβδομάδες και ο ίδιος ξέρει ότι η Σύνοδος δεν μπορεί να τελειώσει χωρίς μία δήλωση για την Ελλάδα. Ετσι, καλεί τους τότε επικεφαλής της ΕΚΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Eurogroup σε μία μυστική συνάντηση. Τρισέ, Μπαρόζο και Γιούνκερ, αντίστοιχα, βρίσκονται σε ένα δωμάτιο στην πρώτη από τις αμέτρητες συναντήσεις που θα γίνουν στο επίπεδο αυτό για τη χώρα μας.

«Δεν πήγε πολύ καλά», θυμάται ο Βέλγος πολιτικός. Ο κ. Τρισέ με τον κ. Μπαρόζο τσακώνονται για το μέγεθος της προσπάθειας που θα απαιτηθεί από τους Ελληνες. «Ο κ. Τρισέ κατηγορούσε τον κ. Μπαρόζο ότι η Επιτροπή δεν είχε κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος», λέει ο κ. Ρομπέι και εγώ σκέφτομαι ότι αυτή η διαφωνία δεν έχει λυθεί έξι χρόνια αργότερα. Στη μυστική αυτή συνάντηση συμμετέχουν λίγο αργότερα Μέρκελ, Σαρκοζί αλλά και ο τότε Ελληνας πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου. Το κείμενο που παρουσιάζει ο κ. Ρομπέι τούς ικανοποιεί όλους. «Ξέρετε, νευρίασα πάρα πολύ όταν ανακάλυψα το μέγεθος του ελληνικού προβλήματος στις αρχές του 2010», λέει, «και με τους Ελληνες που επέτρεψαν αυτό τον εκτροχιασμό, αλλά και με τους Ευρωπαίους που βρίσκονταν σε απόλυτη αδράνεια. Τίποτα δεν είχε γίνει στην Ελλάδα για να διορθωθεί το έλλειμμα του 15%. Οταν σε μία χώρα υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα στις τρέχουσες συναλλαγές και ζει πέρα από τις δυνατότητές της αυτή είναι η πραγματική πτωχοποίησή της», εξηγεί.

Ομως για τον κ. Ρομπέι εκεί που σώθηκε η παρτίδα για την Ελλάδα είναι στη συνάντηση του Μαΐου των υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε., λίγες μέρες αφού ο κ. Παπανδρέου είχε ζητήσει τη βοήθεια των εταίρων από το Καστελλόριζο. «Τον Μάιο αποφασίσαμε κάπως αιφνιδίως ένα συνολικό πακέτο στήριξης για την Ευρωζώνη 500 δισεκατομμυρίων και 250 από το ΔΝΤ. Ηταν η μία από τις δύο φορές που καταφέραμε να εκπλήξουμε θετικά τις αγορές όλο αυτό το διάστημα», λέει. Η έκπληξη ήταν ότι η απόφαση ελήφθη δύο μέρες μετά τη Σύνοδο Κορυφής, όπου οι ηγέτες είχαν καταφέρει να συμφωνήσουν σε ένα πενιχρό ποσό των 60 δισ. Ο κ. Ρομπέι θυμάται το τηλεφώνημα του τότε πρωθυπουργού της Αγγλίας Μπράουν, που του επιβεβαίωνε ότι το Η. Βασίλειο θα συμμετάσχει στα ευρωπαϊκά κονδύλια διάσωσης. «Ηταν η τελευταία φορά που η Βρετανία υποστήριξε την Ελλάδα», λέει.

Αν έφευγε η Ελλάδα, θα ήταν η αρχή μιας σειράς ντόμινο

«Πριν γίνουν οι δεύτερες εκλογές του 2012 βρισκόμουν στο Λος Κάμπος στο Μεξικό» μου λέει, ενώ έρχεται το κύριο πιάτο. Φοβόταν τόσο πολύ για το εκλογικό αποτέλεσμα που είχε προετοιμάσει τηλεοπτικό διάγγελμα για τον ελληνικό λαό. Ηθελε να έχει καθαρή την συνείδησή του ότι είχε κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι του. «Ελληνίδες και Ελληνες» θα ξεκινούσε στα ελληνικά και θα εξηγούσε πόσο σημαντική είναι η παραμονή της χώρας στο ευρώ. «Αν έφευγε η Ελλάδα, θα ήταν η αρχή μιας σειράς ντόμινο, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία» λέει, τονίζοντας πως δεν παιζόταν το μέλλον της Ελλάδας αλλά της Ευρωζώνης. Αφού συμβουλεύθηκε μία σειρά από φίλους στην Ελλάδα που θεώρησαν ότι ήταν «καλή ιδέα», ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου πήρε τον κ. Πικραμμένο –υπηρεσιακό πρωθυπουργό εκείνο το διάστημα– και ζήτησε τη γνώμη του. Τον είχε γνωρίσει σε Σύνοδο Κορυφής και είχε διαμορφώσει θετική άποψη για το πρόσωπό του. Ο κ. Πικραμμένος του λέει ότι θα θεωρηθεί παρέμβαση και το διάγγελμα ακυρώνεται.

Στο Μεξικό ο κ. Ρομπέι βρίσκεται μαζί με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Μπαρόζο όταν δέχεται τηλεφώνημα του κ. Πικραμμένου με τα νέα της εκλογικής νίκης της Ν.Δ. «Ηταν μεγάλη ανακούφιση για όλους» θυμάται, καθώς η αγωνία για την πιθανή νίκη του ΣΥΡΙΖΑ που κατήγγελλε μονομερώς το μνημόνιο μεταφραζόταν στους κόλπους της Ε.Ε ως έξοδος από το ευρώ. Πάμε τρία χρόνια αργότερα, στις εκλογές του 2015. Ηταν ίδια η ανησυχία του; «Υπήρχε μια τεράστια διαφορά στις δύο εκλογές» εξηγεί. «Το 2012 το ελληνικό πρόβλημα αποτελούσε απειλή για την Ευρωζώνη, όχι όμως το 2015, από τότε είχαμε κάνει μία σειρά από βήματα» λέει και μου τα απαριθμεί. «Το ελληνικό πρόβλημα ήταν της Ελλάδας, θα επηρέαζε αλλά σίγουρα δεν θα ήταν η αιτία για την κατάρρευση της Ευρωζώνης».

Για τον κ. Ρομπέι αυτό ήταν που δεν καταλάβαινε και ο κ. Τσίπρας τότε. «Δεν υπολόγισε σωστά ο κ. Τσίπρας εξαιτίας της έλλειψης διεθνούς εμπειρίας, νόμιζε ότι οι αριστερές κυβερνήσεις θα τον στηρίξουν». Γι’ αυτό και «πήγαινε στο Παρίσι και στη Ρώμη μόλις εκλέχθηκε για να αποσπάσει την στήριξη των Σοσιαλιστών αλλά στην πραγματικότητα ήταν αντίπαλος των παραδοσιακών Σοσιαλιστικών κομμάτων» λέει. «Ηταν τελείως λάθος υπολογισμοί» και προσθέτει ότι «ο ανεύθυνος υπουργός Οικονομικών» εννοώντας τον κ. Βαρουφάκη, «χάλασε το παιχνίδι αλλά κατέστρεψε μαζί και την εικόνα της Ελλάδας για να χτίσει τη δική του» λέει σε πολύ έντονο ύφος – πρώτη φορά στο γεύμα μας. «Στοίχισε στη χώρα δισεκατομμύρια ευρώ». Και αφού το σκέφτεται για λίγα δευτερόλεπτα προσθέτει «Δεκάδες δισεκατομμύρια!».

Ανησυχία για την οικονομία, τη μετανάστευση, την τρομοκρατία...

Στο δεύτερο ποτήρι κρασί και σχεδόν με ολοκληρωμένο το γεύμα μας, συνειδητοποιώ πως έχουμε μιλήσει μόνο για την Ελλάδα. Μετά το Brexit πώς μπορούμε να αποτρέψουμε τη διάλυση της Ε.Ε.; Ο κ. Ρομπέι είναι μάλλον καθησυχαστικός, καθώς ξεχωρίζει τη Μ. Βρετανία σαν ιδιαίτερη περίπτωση. «Σε όλη την Ευρώπη υπάρχει πρόβλημα μετανάστευσης, αλλά στην Αγγλία το θέμα ήταν τα τρία εκατομμύρια Ευρωπαίοι που ζουν εκεί», λέει για να τονίσει την ιδιαιτερότητα των Αγγλων.

Εξομολογείται ότι το Βrexit τον σόκαρε πολύ, αλλά μου λέει κοιτάζοντας τους υπόλοιπους θαμώνες του εστιατορίου «σας διαβεβαιώ ότι οι ανησυχίες των ανθρώπων εδώ δεν είναι το Brexit. Είναι η οικονομία, η μετανάστευση, η τρομοκρατία». Για τον πρώην επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στην Ε.Ε. είχαμε μία σειρά από «πολυκρίσεις», όπως τις λέει, σε χρονικό διάστημα μόλις πέντε ετών. Κρίση της Ευρωζώνης, τραπεζική, μεταναστευτική, τρομοκρατικές επιθέσεις και έξοδο ενός κράτους-μέλους. «Πολύς κόσμος περιμένει με φόβο την επόμενη κρίση, υπάρχει πολύ μεγάλη ανασφάλεια στους Ευρωπαίους».

Παρόλο που μερικοί ένιωσαν μετά το Brexit ότι η Ε.Ε. διαλύεται, ο ίδιος δεν έχει κανέναν τέτοιο φόβο καθώς, όπως εξηγεί, η Μ. Βρετανία αποτελούσε πάντα την «ειδική περίπτωση» και αναφέρει ότι μετά το αγγλικό δημοψήφισμα δημοσκοπήσεις σε κράτη-μέλη έδειξαν αύξηση μέχρι και 10% στην προτίμηση των πολιτών στην Ε.Ε.

Ρωτάω αν συμμερίζεται την άποψη ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες δεν επηρεάζουν τους Ευρωπαίους πολίτες, με αποτέλεσμα να νιώθουν πολύ μακριά από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. «Οχι», μου απαντάει αμέσως και εξηγεί ότι το πρόβλημα είναι ακριβώς το αντίθετο. Οι Βρυξέλλες επηρεάζουν πλέον πάρα πολύ τη ζωή των πολιτών. «Κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης, οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν ότι οι αποταμιεύσεις τους εξαρτώνται από ένα κοινό νόμισμα και ότι απειλούνται». Το ίδιο, όπως εξηγεί, συμβαίνει και με τη μεταναστευτική κρίση. «Οι Ευρωπαίοι πολίτες ανακάλυψαν ότι η Συνθήκη του Σένγκεν που τους επέτρεπε να ταξιδεύουν χωρίς διαβατήριο σε όλη την Ευρώπη, επέτρεπε και σε έναν μετανάστη που έφτανε στη Χίο και στη Μυτιλήνη –που δεν είχαν ξανακούσει ποτέ– να καταλήξει στο Βέλγιο».

Για τον κ. Ρομπέι, η Ευρωζώνη αλλά και η Σένγκεν είχαν σχεδιαστεί για «κανονικές συνθήκες» και όχι για να αντιμετωπίσουν τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση από τη δεκαετία του ’30 ή τη μεγαλύτερη εισροή μη Ευρωπαίων μεταναστών των τελευταίων αιώνων.

Για τον έμπειρο Βέλγο πολιτικό όμως η Ε.Ε. βρίσκεται τώρα στην ανάρρωσή της. Η Ευρωζώνη αναφέρει ότι θα δημιουργήσει πέντε εκατομμύρια θέσεις εργασίας το 2014-2017, η ανεργία που είναι ακόμα υψηλή έχει αρχίσει να μειώνεται, οι μετανάστες από την Τουρκία έχουν σχεδόν «σταματήσει». «Στο Βέλγιο κλείνουμε τα κέντρα ασύλου που είχαμε ανοίξει πέρυσι», λέει με ενθουσιασμό. Στην Ελλάδα όμως βρίσκονται 60.000 άνθρωποι επισημαίνω και τον ρωτάω αν πιστεύει ότι η χώρα θα εξελιχθεί σε ένα μεγάλο στρατόπεδο προσφύγων. «Η Ελλάδα είναι διαφορετική περίπτωση», μου απαντάει, γιατί υπήρχε ήδη μεγάλος αριθμός μεταναστών πριν κλείσουν τα σύνορα, ενώ τονίζει ότι θα χρειαστεί χρόνος για να φανούν τα αποτελέσματα όσον αφορά τις πολιτικές που έχουν ακολουθηθεί.

Για να κερδίσω περισσότερο χρόνο και παρόλο που δεν πεινάω, παραγγέλνω και γλυκό. «Το βασικό πρόβλημα που δημιουργεί το Brexit είναι ότι πλέον η Ε.Ε. δεν είναι μη αναστρέψιμη υπόθεση», υποστηρίζει ο κ. Ρομπέι. «Αυτός πιστεύω ήταν και ο λόγος που οι ηγέτες έκαναν τεράστια προσπάθεια το 2015 να κρατήσουν την Ελλάδα στην Ε.Ε. παρόλο που δεν υπήρχε άμεσος κίνδυνος μετάδοσης της κρίσης».
Για τον κ. Ρομπέι, η βασική ιδέα της Ε.Ε. ήταν πως μετά μια τεράστια κοινή προσπάθεια τα κράτη-μέλη θα δημιουργούσαν πολύ ισχυρούς δεσμούς ανάμεσά τους, ώστε τους επόμενους αιώνες να μην ξαναρχίσουν τους πολέμους. «Αυτή ήταν η ιδέα πάνω στην οποία χτίστηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αλλά εάν ρωτήσετε τώρα τους πολίτες δεν το γνωρίζουν», λέει πίνοντας τον cappuccino του.

Για τον έμπειρο πολιτικό, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προκειμένου να πειστούν οι πολίτες για τη σημασία της Ε.Ε. είναι... δύο. Πρώτον, δείχνοντας αποτελέσματα, «η Ευρώπη των αποτελεσμάτων», λέει και αναφέρει μια σειρά από επιτεύγματα από τα πέντε εκατομμύρια νέων θέσεων εργασίας μέχρι τα πρόστιμα που έβαλε πρόσφατα η Eυρωπαϊκή Επιτροπή στην Apple. Δεύτερον, χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό αφήγημα για την Ευρώπη και να σταματήσουν οι ηγέτες να κατηγορούν τις Βρυξέλλες για κάθε κακό. «Ολες οι αποφάσεις εδώ λαμβάνονται ομόφωνα άλλωστε», τονίζει.

Για τον πρώην πρωθυπουργό του Βελγίου είναι ξεκάθαρο ότι χρειαζόμαστε «περισσότερη Ευρώπη», καθώς έχουν βγει τόσα θετικά όπως η τραπεζική, η ενεργειακή, η ψηφιακή ένωση. «Τι θα τα κάνουμε αυτά; Θα τα πετάξουμε;», ρωτάει ρητορικά αλλά συγχρόνως δηλώνει πως δεν είναι υπέρ αλλαγής συνθηκών που θα επέτρεπαν περαιτέρω εμβάθυνση. «Μας πήρε οκτώ χρόνια για να συμφωνήσουμε στη Συνθήκη της Λισσαβώνας», λέει και τονίζει ότι πολλά μπορούν να γίνουν στο πλαίσιο των τωρινών συνθηκών.

Η συνάντηση

Στον κήπο του ξενοδοχείου Stanhope, μια μέρα «ινδικού καλοκαιριού», όπου νιώθαμε τον ζεστό ήλιο -παρότι φθινόπωρο- να μας ανακουφίζει, ο κ. Ρομπέι επέλεξε το μενού της ημέρας, τυροκροκέτες με σάλτσα από γκρέιπφρουτ, χοιρινό φιλέτο φρικασέ με μαϊντανό και το γλυκό της ημέρας. Εγώ μια πράσινη σαλάτα με σολομό, τυροκροκέτες και το ίδιο γλυκό. Ηπια δύο ποτήρια κρασί και εκείνος ένα dry sherry και μία μπίρα. Για να μη χαλάσουμε τη συζήτηση συνεχίσαμε και με ένα εσπρέσο για μένα και ένα καπουτσίνο για εκείνον. Ο λογαριασμός ήταν 129,70.

Oι σταθμοί του

1947
Γεννιέται στο Βέλγιο.

1957
Μετακομίζει με την οικογένειά του στο Κονγκό για ένα χρόνο.

1965
Σπουδάζει οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Λουβέν. Ο πατέρας του είναι καθηγητής του.

1975
Γνωρίζει τη γυναίκα του σε μια πτήση Βρυξέλλες-Ναϊρόμπι. Από τότε «είναι στο ίδιο αεροπλάνο», όπως λέει.

1980
Γεννιέται το πρώτο από τα 4 παιδιά του. Σήμερα έχει 7 εγγόνια.

1988
Γίνεται γερουσιαστής, υφυπουργός Οικονομικών και πρόεδρος του Χριστιανικού Λαϊκού Κόμματος.

2008
Πρωθυπουργός του Βελγίου.

2010
Πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

2012
Παραλαμβάνει το Νομπέλ Ειρήνης εκ μέρους της Ε.Ε. Δίνει την καλύτερη ομιλία της ζωής του, όπως αναφέρει.

απο την "Καθημερινή" (εδώ)