Κοινές παρανοήσεις και Μύθοι

απο το "Λίγη Επιστήμη να γουστάρουμε"  

1. «Κρυολόγημα». Δεν αρρωσταίνουμε από το κρύο, αλλά από μικρόβια. Αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα μικρόβια, δε θα αρρωστήσουμε από «κοινό κρυολόγημα», όσο κρύο κι αν κάνει. Η παρεξήγηση γίνεται επειδή πράγματι αρρωσταίνουμε κάπως συχνότερα το χειμώνα. Οι λόγοι γι’ αυτό είναι η αυξημένη υγρασία (την οποία αγαπούν τα μικρόβια), η έλλειψη βιταμίνης D εξαιτίας της περιορισμένης έκθεσης στον ήλιο (η βιταμίνη D είναι σημαντική για το ανοσοποιητικό σύστημα) και το ότι περνάμε περισσότερο χρόνο σε κλειστούς χώρους σε σύγκριση με τις άλλες εποχές, συνεπώς έχουμε περισσότερες ευκαιρίες να ανταλλάξουμε μικρόβια με άλλους.
   Αυτό δε σημαίνει ότι δε χρειάζεται να ντυνόμαστε ζεστά. Μπορεί να μην «κρυολογήσουμε», αλλά η χαμηλή θερμοκρασία μπορεί να μας βλάψει με διάφορους τρόπους (π.χ. υποθερμία)
2. Τα νύχια ενός ανθρώπου συνεχίζουν να μεγαλώνουν αφού πεθάνει. Όχι, δε μεγαλώνουν. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι το δέρμα των δαχτύλων συστέλλεται και αποκαλύπτει μεγαλύτερο μέρος των νυχιών.
3. Αν τρίζω τα δάχτυλά μου ή άλλες αρθρώσεις μου θα πάθω αρθρίτιδα. Το «τρίξιμο» μιας άρθρωσης δε θα προκαλέσει αρθρίτιδα ή άλλη πάθηση. Μπορείτε να τρίζετε τα δάχτυλα χεριών και ποδιών, τους αγκώνες, τη μέση ή τον αυχένα σας. Απλά μην το κάνετε βίαια, επειδή μπορεί να τραυματίσετε την άρθρωση.
4. Φωτογραφική μνήμη. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Υπάρχουν άνθρωποι με καλύτερη μνήμη ή/και καλύτερη παρατηρητικότητα από άλλους, αλλά κανείς δεν πλησιάζει τη φωτογραφική μηχανή.
5. Ο κεραυνός δε χτυπάει το ίδιο σημείο δύο φορές. Κι όμως συμβαίνει, ακόμα και στη διάρκεια της ίδιας καταιγίδας, με διαφορά λεπτών ή δευτερολέπτων. Υπάρχουν, μάλιστα, σημεία στα οποία οι κεραυνοί δείχνουν προτίμηση και τα χτυπούν εκατοντάδες φορές το χρόνο.
6. Τα τρωκτικά λέμινγκ αυτοκτονούν μαζικά πέφτοντας στη θάλασσα όταν ο πληθυσμός τους αυξηθεί υπερβολικά. Όχι, δεν είναι τόσο χαζά.
7. Οι σκύλοι και οι γάτες βλέπουν ασπρόμαυρα. Στην πραγματικότητα, βλέπουν το μπλε, το πράσινο και τους συνδυασμούς τους. Δε βλέπουν καλά το κόκκινο.
8. Όλα μας τα νευρικά κύτταρα δημιουργούνται πριν τη γέννηση. Δεν ισχύει. Ο εγκέφαλος παράγει μικρό αριθμό κυττάρων σε συγκεκριμένες περιοχές σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Παρ’ όλ’ αυτά, αυτό που κυρίως δημιουργείται στη διάρκεια της ζωής είναι συνάψεις μεταξύ των υπαρχόντων κυττάρων.
9. Το χρώμα της ρινικής βλέννας δείχνει το είδος της ίωσης ή λοίμωξης που έχουμε. Στην πραγματικότητα, το χρώμα της βλέννας είναι μόνο μια ένδειξη για το αν είμαστε άρρωστοι (κιτρινο-πράσινο) ή όχι (λευκό-διάφανο). Κι αυτό όχι με βεβαιότητα, καθώς υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το χρώμα της..
10. Αν επιχειρήσω να βοηθήσω κάποιον σοβαρά τραυματία και πεθάνει ή πάθει κάποια μόνιμη βλάβη, οι συγγενείς του ή ο ίδιος θα με μηνύσουν και θα έχω πρόβλημα. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δε μπορεί να εμποδίσει κάποιον να κάνει μια μήνυση. Αλλά ο νόμος είναι ξεκάθαρα με το μέρος του διασώστη, είτε έχει εκπαιδευτεί είτε όχι. Ακόμα κι αν προξενήσετε βλάβη εν αγνοία σας, είστε καλυμμένοι. Μάλιστα, αν έχετε εκπαιδευτεί στις πρώτες βοήθειες και δε βοηθήσετε, διώκεστε*. (με την προϋπόθεση ότι δε θα κινδυνεύατε εσείς με το να βοηθήσετε -και σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει κάποιος να σας καταγγείλει, πράγμα σχετικά απίθανο. Έχουν εκδικαστεί μηνύσεις για σωματικές βλάβες κατά διασωστών στην Ελλάδα κι όλες έληξαν μέσα σε λίγα λεπτά υπέρ του διασώστη.
    Παρ’ όλ’ αυτά, αν το θύμα έχει τις αισθήσεις του, πρέπει να ζητήσετε τη συγκατάθεση του για να τον βοηθήσετε. Κατά τα άλλα: Μην επεμβαίνετε πέρα από το σημείο των γνώσεών σας και μη μετακινείτε τραυματίες παρά μόνο αν υπάρχει άμεσος κίνδυνος από εξωτερικά αίτια. Αν μπορείτε, κάντε ένα ολιγόωρο μάθημα πρώτων βοηθειών, θα σας δώσει μεγάλη αυτοπεποίθηση σε περίπτωση που χρειαστεί να βοηθήσετε κάποιον.
    *Ποινικός κώδικας, Άρθρο 288, §2: «Παράλειψη οφειλόμενης βοήθειας» και Άρθρο 307: «Παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής»
11. Στους διαστημικούς σταθμούς που είναι σε τροχιά δεν υπάρχει βαρύτητα. Υπάρχει κι έχει περίπου το 90% της έντασης που έχει στην επιφάνεια της Γης (αφού εξαρτάται μονο από τις μάζες της Γης και των αστροναυτών και τη μεταξύ τους απόσταση). Η φαινομενική έλλειψη βαρύτητας οφείλεται στην περιφορά του σταθμού γύρω από τη Γη. Αυτή, κάθε στιγμή, αναλύεται σε μια ελεύθερη πτώση και μια ευθύγραμμη ομαλή εφαπτόμενη στην τροχιά. H ελεύθερη πτώση -που μας ενδιαφέρει στην προκειμένη- έχει την ίδια επιτάχυνση για το σταθμό και τους αστροναύτες. Συνεπώς, το δάπεδο του σταθμού δεν ασκεί δύναμη στους αστροναύτες. Αυτή η δύναμη όμως είναι που αντιλαμβανόμαστε ως βάρος. Είναι αντίστοιχο με τη στιγμιαία αίσθηση αιώρησης που έχουμε όταν ένα ασανσέρ ξεκινά απότομα να κατεβαίνει (οπότε προσεγγίζει την ελεύθερη πτώση).
12. Στο διάστημα δεν υπάρχει βαρύτητα. Υπάρχει, αλλά δεν είναι η βαρύτητα της Γης. Είναι η συνισταμένη των δυνάμεων βαρύτητας όλων των γύρω σωμάτων (θεωρητικά όλης της ύλης του παρατηρήσιμου σύμπαντος). Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ μικρής έντασης και δε μπορούμε να υπολογίσουμε την κατεύθυνσή της.
13. Τα στρουμφάκια είναι κομμουνιστική προπαγάνδα. Όχι, ο Βέλγος δημιουργός τους, Peyo, δεν ήταν κομμουνιστής. Το θέμα ξεκίνησε με ένα άρθρο του συγγραφέα Marc Schmidt, στο οποίο εντόπιζε παραλληλισμούς της στρουμφο-κοινωνίας με την κομμουνιστική κοινωνία. Το άρθρο επικρίθηκε από κοινωνιολόγους ως αβάσιμο, αφού αντίστοιχοι παραλληλισμοί με πολιτικά συστήματα είναι δυνατό να γίνουν σχεδόν για κάθε παραμύθι, καρτούν, κόμιξ κ.α.
14. Οι στρουθοκάμηλοι βάζουν το κεφάλι τους σε μια τρύπα στο έδαφος όταν φοβούνται. Είναι μύθος. Συνήθως πέφτουν κάτω και προσποιούνται ότι είναι νεκρές.
15. Τα διαμάντια σχηματίστηκαν από ιστούς φυτών που θάφτηκαν και δέχτηκαν μεγάλες πιέσεις. Είναι πιθανό κάποια να σχηματίστηκαν με αυτόν τον τρόπο, αλλά τα περισσότερα διαμάντια έχουν ηλικία κοντά στην ηλικία της Γης και σχηματίστηκαν πιθανότατα στον πυρήνα της, όταν άτομα άνθρακα δέχθηκαν πολύ μεγάλες πιέσεις.
16. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς τρελάθηκε επειδή συνειδητοποίησε ότι το ανάκλιντρο της «Κοιμωμένης» ήταν κοντό κι αν άπλωνε τα πόδια της δε θα χωρούσαν. Το έργο έγινε όπως το ήθελε, δεν υπήρχε λάθος. Ο Χαλεπάς είχε ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία όμως δε σχετίζονταν με την κοιμωμένη ούτε με την τέχνη γενικότερα. Είχαν να κάνουν κυρίως με την αυταρχική μητέρα του.
17. Οι χαμαιλέοντες αλλάζουν χρώμα για να κρυφτούν από αρπακτικά. Στην πραγματικότητα, αλλάζουν χρώμα για να προσελκύσουν ταίρι, να προειδοποιήσουν άλλους χαμαιλέοντες για κινδύνους και να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία τους (σκούρα χρώματα απορροφούν περισσότερο φως κι αντίστροφα).
18. Ο Νεύτωνας συνέλαβε το νόμο της βαρύτητας όταν ένα μήλο έπεσε στο κεφάλι του. Στην πραγματικότητα, παρατηρούσε μήλα να πέφτουν, αλλά όχι στο κεφάλι του.
19. Το πετρέλαιο σχηματίστηκε από σώματα δεινοσαύρων που δέχθηκαν μεγάλες πιέσεις. Δεν είναι λάθος, αλλά η μεγάλη μάζα προέρχεται από τη βιομάζα φυτών που δέχθηκαν μεγάλες πιέσεις.
20. Η λέξη φιλότιμο δεν υπάρχει σε άλλη γλώσσα. Φυσικά και υπάρχει. Απλά δε μεταφράζεται πάντα με τον ίδιο τρόπο, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες αφηρημένες έννοιες.
21. Οι γυναίκες έχουν ένα πλευρό περισσότερο από τους άνδρες. Άνδρες και γυναίκες έχουν 12 ζεύγη πλευρών. Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων με 11 ή 13 ζεύγη, αλλά δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών.
22. Αν «μου ανοίξει η μύτη» πρέπει να γύρω το κεφάλι προς τα πίσω ώσπου να σταματήσει. Η σωστή αντιμετώπιση στη ρινορραγία είναι η πίεση για μερικά λεπτά στο ρινικό οστό, ενώ το κεφάλι γέρνει ελαφρά προς τα εμπρός (στεκόμαστε ή καθόμαστε, δεν ξαπλώνουμε).
23. Αν κάποιος πάθει επιληπτική κρίση πρέπει να τον ακινητοποιήσουμε. Αυτό είναι αδύνατο ακόμα και για ομάδα ανθρώπων. Πρέπει να περιμένουμε να περάσει η κρίση. Εν τω μεταξύ, απομακρύνουμε αντικείμενα ώστε να μη χτυπήσει πάνω τους και βάζουμε ένα μαξιλάρι ή ένα ρούχο κάτω από το κεφάλι του ώστε να μη το χτυπήσει στο έδαφος.
24. Αν σε δαγκώσει φίδι, πρέπει κάποιος να ρουφήξει γρήγορα το αίμα από την πληγή και να το φτύσει. Πρόκειται για λύση απελπισίας με μικρές πιθανότητες επιτυχίας και μεγάλο ρίσκο και για τους δύο, την οποία χρησιμοποίησαν οι Ινδιάνοι που έρχονταν αντιμέτωποι με φίδια των οποίων το δηλητήριο σκοτώνει άνθρωπο μέσα σε λίγα λεπτά. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν φίδια με τόσο δραστικό δηλητήριο. Στην πραγματικότητα, μόνο η οχιά μπορεί να απειλήσει τη ζωή υγιούς ανθρώπου και σε αυτήν την περίπτωση έχετε μερικές ώρες στη διάθεσή σας. Συνεπώς, αφήνουμε τα κόλπα στους Ινδιάνους, δένουμε το μέλος κεντρικότερα της πληγής, ώστε να περιοριστεί ο ροή του δηλητηρίου προς το υπόλοιπο σώμα, και μεταφέρουμε το θύμα στο νοσοκομείο, φροντίζοντας να μην κινείται άσκοπα (αν είναι δυνατό τον κουβαλάμε για να μην περπατήσει). Σε περίπτωση που η πληγή δεν πρηστεί, πιθανότατα το δάγκωμα ήταν «τζούφιο», δηλαδή το φίδι δεν απελευθέρωσε δηλητήριο.
25. Το ζεστό νερό παγώνει πιο γρήγορα από το κρύο. Αν πρόκειται για ίσες ποσότητες καθαρού νερού, σε ίδια δοχεία και στο ίδιο περιβάλλον, φροντίσουμε να μη συμβεί εξάτμιση και δεν κάνουμε άλλες ζαβολιές, η απάντηση είναι σίγουρα όχι. Προσοχή: Μετράμε το χρόνο ώσπου να έχει στερεοποιηθεί όλη η ποσότητα του νερού. Η παρανόηση δημιουργήθηκε επειδή το ζεστό νερό παγώνει πιο ανομοιόμορφα από το κρύο και μπορεί πράγματι να εμφανιστούν στο ζεστό περιοχές πάγου νωρίτερα από ότι στο κρύο. Αλλά αν περιμένουμε να παγώσει ολόκληρο, τότε το κρύο θα προηγηθεί του ζεστού.
    Σημείωση: Ισχύει ότι ο ρυθμός με τον οποίο θα χάνει θερμότητα το υγρό είναι μεγαλύτερος όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά θερμοκρασίας του με το (ψυχρότερο κι από τα δύο υγρά) περιβάλλον. Όμως, αυτός ο ρυθμός θα μειώνεται καθώς τα υγρά θα ψύχονται. Τελικά, ο χρόνος που χρειάζεται δίνεται από το ολοκλήρωμα του ρυθμού αποβολής θερμότητας και πάντα θα είναι μεγαλύτερος για το θερμότερο υγρό.
26. Οι κατσαρίδες είναι το μόνο είδος που θα επιβιώσει από έναν πόλεμο με πυρηνικά όπλα. Υποτίθεται ότι το σκληρό κέλυφός τους θα τις προστατεύσει από τη ραδιενέργεια. Όμως, πολλά άλλα έντομα έχουν μεγαλύτερη ανοχή στη ραδιενέργεια. Είναι σίγουρα επιτυχημένο είδος -υπάρχει για 300.000.000 χρόνια. Αλλά μην το παρακάνουμε. Όπως και να ‘χει, τις καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης από πυρηνική καταστροφή έχουν απλές μορφές ζωής, όπως οι μύκητες, τα βακτήρια, οι ιοί και τα πρωτόζωα.
27. Οι σεισμοί μπορούν να προβλεφθούν. Όχι, δε μπορούν.
28. Ορισμένα ζώα διαισθάνονται τους σεισμούς. Ίσως. Αλλά δεν έχει βρεθεί κάποια συγκεκριμένη συμπεριφορά ζώου που να εμφανίζεται πριν από σεισμό. Αναφορές ιδιοκτητών ότι το κατοικίδιό τους «ήταν αναστατωμένο» δεν αποτελούν ικανό στοιχείο. Πάντως, πολλά ζώα αντιλαμβάνονται τα τσουνάμι αρκετή ώρα πριν γίνουν ορατά από την ακτή (όχι όμως πριν σχηματιστούν).
29. Ορισμένοι άνθρωποι διαισθάνονται τους σεισμούς. Πολλοί το ισχυρίζονται, αλλά δεν έχει γίνει σχετική έρευνα.
30. Οι μικρότεροι σεισμοί προλαμβάνουν τους μεγαλύτερους επειδή εκτονώνουν την πίεση στο εσωτερικό της Γης. Δεν ισχύει.
31. Συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες (ξηρασία/ μεγάλες βροχές/ κουφόβραση…) ευνοούν την εκδήλωση σεισμού. Δεν ισχύει. Οι σεισμοί ξεκινούν σε βάθη στα οποία ο καιρός δεν έχει επίδραση.
32. Ο βήχας μπορεί να σας σώσει από το επερχόμενο έμφραγμα. Επικίνδυνος μύθος που ξεκίνησε από chain email (που σκόπευε να ψαρέψει διευθύνσεις email) και αναπαράγουν ακόμα και ιατρικά sites. Αν αισθανθείτε έντονο πόνο στο στήθος, αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να καλέσετε αμέσως βοήθεια και να παραμείνετε ψύχραιμοι, αναπνέοντας κανονικά.
33. Το μήκος των δαχτύλων των ποδιών, μπορεί να αποκαλύψει τη φυλετική καταγωγή ενός ανθρώπου. Απάτη που σκαρφίστηκε η ρεφλεξολόγος Jane Sheehan για να αυξήσει την πελατεία της.
34. Η έλξη της Σελήνης επιτρέπει την άνοδο των χυμών των φυτών από τις ρίζες προς τα φύλλα τους. Είναι μια λογική υπόθεση, όμως δεν επιβεβαιώνεται στην πράξη. Η αιτία για την άνοδο των χυμών κόντρα στη βαρύτητα είναι η ώσμωση.
35. Είναι πιο οικονομικό να αφήσω ανοιχτή τη θέρμανση / τον κλιματισμό όταν φύγω από το σπίτι, επειδή αν το κλείσω, όταν γυρίσω θα χρειαστεί να σπαταλήσει πολλή ενέργεια για να επαναφέρει τη θερμοκρασία εκεί που ήταν πριν φύγω. Αυτό είναι παράλογο. Η ενέργεια που θα σπαταλήσει η οποιαδήποτε συσκευή είναι το άθροισμα του έργου θερμικής μηχανής και της ποσότητας που χάνεται ή προσλαμβάνεται λόγο διαφοράς θερμοκρασίας με το περιβάλλον. Το έργο είναι πάντα μεγαλύτερο όταν θέλουμε να διατηρήσουμε τη θερμοκρασία σε επιθυμητά επίπεδα για περισσότερη ώρα. Η ανταλλαγή θερμότητας με το περιβάλλον είναι επίσης μεγαλύτερη επειδή η διαφορά θερμοκρασίας θα παραμείνει μεγαλύτερη για περισσότερη ώρα, ενώ αν κλείναμε τη μηχανή θα ελαττωνόταν ώσπου να την ξανανοίξουμε (ουσιαστικά είναι το ολοκλήρωμα του ρυθμού ανταλλαγής θερμότητας και ο ρυθμός είναι μεγαλύτερος όσο η διαφορά θερμοκρασίας είναι μεγαλύτερη). Η φύση δε χαρίζει ενέργεια. Όσο περισσότερο λειτουργεί η συσκευή, τόσο περισσότερη ενέργεια σπαταλά, είτε για θέρμανση είτε για ψύξη.
    
36. Το αίμα στις φλέβες είναι μπλε. Το αίμα είναι κόκκινο στις φλέβες, όπως και στις αρτηρίες. Φαίνεται μπλε εξαιτίας του δέρματος. Η μόνη διαφορά είναι ότι το αίμα των αρτηριών είναι ζωηρό κόκκινο και των φλεβών πιο σκούρο, επειδή περιέχει λιγότερο οξυγόνο (4% λιγότερο).